Vreemd volk
Behalve de vele Duitse militairen die in Assen waren gelegerd, heeft de stad ook nog meer ‘vreemd volk’ gekend. Zo arriveerden er in april 1944 ongeveer 400 Kroaten. Het waren meestal krijgsgevangenen die men onder valse voorwendselen tot dienst bij de Kriegsmarine heeft gedwongen. Met deze groep zou het enkele maanden later slecht aflopen. Ze weigerden te luisteren naar een rede van Hitler via de radio en ze sloegen het toestel stuk. Wat volgde was een gevecht met Duitse militairen waardoor er aan beide kanten slachtoffers vielen. Daarna werd de groep Kroaten verplaatst van de kazerne naar een kamp aan de Roldertorenlaan in het Asserbos en in dezelfde maand vertrokken zij uit Assen, waarschijnlijk in de richting van Frankrijk.
Vanaf oktober 1944 kwam er een andere groep naar Assen. Een groep waar erg weinig over bekend is, maar die diepe sporen heeft achtergelaten die zelfs na meer dan 70 jaar na hun vertrek zichtbaar zijn. Het gaat hier om Russische krijgsgevangen. Net als bij de Kroaten lijkt het om krijgsgevangenen te gaan die gedwongen werden om aan Duitse zijde te vechten. Voor deze mannen was er ook geen keus, het was dat of een verblijf in een kamp die vrijwel zeker tot de dood zou leiden. En als ze dat al zouden overleven, dan zou een terugkeer naar hun vaderland ook meteen leiden tot gevangenschap omdat ze daar als verraders werden gezien. In de nazomer van 1944 arriveert een groep Russische krijgsgevangenen in Assen, waarvan de aantallen onbekend zijn. Zij worden ondergebracht in de christelijke ulo aan de Kanaalstraat en ook in het voormalige krankzinnigengesticht Port Natal.
Nabi Nazareff
Er is erg weinig bekend over de Russen van Assen. In mei 2014 heeft Omroep Max een documentaire uitgezonden waarin de inmiddels overleden Diddo Steen probeerde zijn biologische vader te vinden. Het zou gaan om de Rus Nabi Nazareff, die in Assen de moeder van Diddo leert kennen en met haar een korte affaire heeft. Behalve zijn naam, die ook niet 100% zeker is, is er verder niets over hem bekend. Maulan Machanov In dezelfde uitzending komt ook Hennie Strijk aan het woord. Ze woonde als kind tijdens de oorlog in Assen waar haar ouders na de bevrijding Maulan Machanov in huis hebben opgenomen. Maulan maakte deel uit van een groep van waarschijnlijk 30 man die tijdens de oorlog ondergebracht waren in de ULO aan de Kanaalstraat. Deze groep moest tankvallen graven, hout kappen en vuilnis ophalen en had een goede verstandhouding met de Assenaren.
De Russen gaven de bewoners van Assen weleens wat hout en andersom werd er ook voedsel gegeven. Na de bevrijding namen de Duitsers de Russen mee, maar een aantal waaronder Maulan wisten in Oost-Groningen te ontsnappen en Maulan keerde terug naar Assen waar hij werd opgenomen in het gezin van Hennie Strijk. Russen in Loppersum Een andere opgedoken foto die verband lijkt te hebben met het verhaal van Maulan betreft een foto die in het bezit is van de Groninger Archieven. Het betreft een foto waarop vier Russische mannen zijn te zien die ondergedoken hebben gezeten bij een familie aan de Lantingstreek te Loppersum. De foto is gemaakt bij foto Koning te Assen. Omdat deze mannen ondergedoken waren in Loppersum, Oost-Groningen, kan dit verband hebben met het verhaal van Maulan die na de bevrijding in Oost-Groningen wist te ontsnappen.
Op de foto van de vier mannen is een belangrijke aanwijzing te vinden; een mouwembleem met daarop de tekst : Biz Alla Bilen. Dit embleem verwijst naar het Turkistaanse Legioen, een zgn. Ostlegion. Vermoedelijk maakten deze vier mannen deel uit van het 787ste Turkestaanse infanteriebataljon, die voornamelijk in Noord-Holland bij de kustverdediging werd ingezet. De Ostlegionen waren eenheden van het Duitse leger, de Wehrmacht, tijdens de Tweede Wereldoorlog, die waren samengesteld uit soldaten uit de niet-Russische minderheden van de Sovjet-Unie.
Schattingen van de totale sterkte van de Ostlegionen lopen op tot 1 à 1,5 miljoen man. Naast echte vrijwilligers bestonden de Ostlegionen uit soldaten die de slechte omstandigheden in de krijgsgevangenenkampen wilden ontvluchten. Anderen werden gedwongen dienst te nemen. Het Turkistaanse legioen bestond uit Turkse volkeren uit Kazachstan, Oezbekistan, Turkmenistan, Kirgizië en Tadzjikistan). Deze soldaten hadden een ‘Chinees’ of ‘Mongools’ uiterlijk. Dit komt weer overeen met enkele beschrijvingen van “Chinezen” die in Port Natal gevangen zaten. De foto doet vermoeden dat deze mannen goed verzorgd werden op het moment dat de foto werd gemaakt.
Acardy Kondrasjov
Behalve Machanov was er ook een ander Russische krijgsgevangene ondergebracht bij een Asser gezin. Dit keer ging het echter om een onderduiker. Zijn naam was Acardy Kondrasjov die van begin 1945 tot de bevrijding bij de familie Plender ondergedoken was. Het verhaal gaat dat deze Acardy gevangen zat in Port Natal. Tijdens een medische behandeling in het Wilhelmina Ziekenhuis kwam hij in contact met dhr. Plender die daar werkzaam was. Acardy heeft hem de vraag gesteld of hij ergens zou kunnen onderduiken. Aan dat verzoek werd gehoor gegeven. Hij werd verborgen bij de familie Plender thuis onder de vloer en ook bij hun ouders die een bouwbedrijf hadden in Kloosterveen, tot de bevrijding van Assen in april. Hij zou nog tot 1948 in Assen verblijven waar hij een belangrijke rol heeft gespeeld bij de repatriëring van de achtergebleven Russen in Nederland.
De familie Plender had een zeer goed contact met Acardy en dankzij zoon Jaap Plender is er veel informatie en fotomateriaal bewaard gebleven. Jaap zoekt al jaren naar sporen van Acardy, tot nu toe zonder resultaat. Repatriëring Na de bevrijding probeerde de Sovjet-Unie alle landgenoten die zich buiten de grenzen van de USSR bevonden te laten repatriëren. Hiervoor werden Russische repatriëringsofficieren ingezet. Ook Kondrasjov werd zo’n repatriëringsofficier. Hij heeft na de bevrijding zijn diensten aangeboden waarna hij luitenant werd. Hij is ook actief geweest in Friesland.
Als levenslange herinnering aan vrienden. Vermoedelijk op 10 oktober 1945 werden in Assen met hulp van de lokale politie krijgsgevangenen door de Russische militaire politie opgepakt en samen met ruim 14.000 Sovjetonderdanen vanuit Nederland gedeporteerd naar de Sovjet-Unie. Wat er met deze groep gebeurd is, is onbekend. Maar men gaat ervan uit dat de meesten van hen naar Siberische werkkampen werden gestuurd.
Wie meer informatie heeft over de Russen van Assen kan contact met mij opnemen via het contactformulier. Alle informatie is welkom!!!
